Η Σιδηρούντα έχει 350 περίπου κατοίκους, Δημοτικό Σχολείο και κεντρικό ναό του Αγίου Γεωργίου.
Στη Σιδηρούντα υπάρχει χώμα κατάλληλο για αγγειοπλαστική (άργιλος). Απ’ αυτό κατασκευάζουν στάμνες, λαγίνια και άλλα αγγεία και τα πουλούν στη Χώρα και στα χωριά.
Οι Σιδερουντιανοί ασχολούνται με τη γεωργία και την αγγειοπλαστική. Τρέφουν και πολλά μελλίσια, που βόσκουν θυμάρι. Προϊόντα του χωριού είναι: ελιές, αμύγδαλα, σύκα, λίγα όσπρια και δημητριακά.
Η ονομασία Σιδηρούντα έχει σχέση με το σίδερο (σιδηρούς). Η Σιδηρούντα στο Μεσαίωνα είχε πύργο τρίπατο στη μέση του χωριού και κάστρο με δυο πόρτες.
Το χωριό με την περιοχή του ήταν κάποτε Μετόχι της Νέας Μονής, όπως αναφέρεται στο χρυσόβουλλο του Μιχαήλ Παλαιολόγου. Και σήμερα υπάρχει κοντά στη θάλασσα η Περιφέρεια Μετόχι και ο δρόμος του Μετοχιού.
(“Η Χίος, Γεωγραφία με ιστορικές και αρχαιολογικές σημειώσεις” Σχολικό βιβλίο εποχής)
Η Σιδηρούντα (ή Σιδερούντα) είναι το μόνο από τα χωριά της Βολισσού που βρίσκεται στα νότια του αμαξόδρομου Χώρας – Βολισσού. Είναι χτισμένο σε ψηλή και ωραία θέση ανάμεσα σε ελιές και πεύκα. Από κει φαίνεται ωραία η δυτική θάλασσα της Χίου, που η ακρογιαλιά της απέχει λίγα λεπτά από το χωριό.
Για να πάμε από τη χώρα στη Σιδηρούντα φτάνομε με το λεωφορείο της Βολισσού ως την Κατάβαση. Από κει παίρνομε το μουλαρόδρομο που τραβά προς τη νοτιά και βρισκόμαστε σε μια ώρα περίπου στο χωριό.
Μετάβασις ή από της Καταβάσεως ή από του 22ου περίπου χλμ. της οδού Χίου-Βολισσού (μετά τον Άγιον Ισίδωρον) οδοιπορικώς εις 1 1/2 ώραν.
Κατά τους Μεσαιωνικούς χρόνους το χωρίον είχε πύργον τριώροφον και κάστρον με δύο εισόδους. Ήτο κατ’ αρχάς μετόχιον της Ν. Μονής. Η ονομασία εκ του Σιδηρούς-ούντος. Ο κάτοικος Σιδερουντιανός.
(Βίος Στυλιανός “Η Σύγχρονος Χίος και η Παλαιά”)
ΣΙΔΕΡΟΥΝΤΑ.- ΝΔ. της Καταβάσεως κείται η Σιδηρούντα εφ’ υψηλής και ωραίας θέσεως πλησίον πευκώνος με ωραίαν άποψιν προς την Δ. θάλασσαν της Χίου. Έχει 300 κατοίκους, γεωργούς. Πολλοί των κατοίκων αποδημούσιν εις την ξένην.
H περιοχή των Πραστιών, με το μοναδικό επί Παλαιολόγων μνημείο, τον Άγιο Γιώργη, ήταν πιθανά μετόχι της Νέας Mονής. Eδόθηκε τη δεκαετία του ’50 σε ακτήμονες για γεωργική χρήση.
Το εκκλησάκι, κτίσθηκε το 1415 «δι’ εξόδου του υψηλωτάτου αυθέντου μησέρ Πατέστω Iουστινία τα Kάμπια».
ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΙΔΗΡΟΥΝΤΑΣ
Οι πρώτοι δάσκαλοι που δίδαξαν στη Σιδηρούντα ήταν ιερείς και χρησιμοποιούσαν αναγνώσματα από το Ψαλτήρι και τον Οκτάηχο. Ο μητροπολίτης έκανε επιθεωρήσεις. Περίπου το 1850 άρχισε να λειτουργεί κοινοτικό σχολείο σε διάφορα σπίτια και η εκκλησία πλήρωνε τους δασκάλους.
Το κτίριο του δημοτικού σχολείου έγινε με προσωπική εργασία των χωρικών με δαπάνη της εκκλησίας περί το 1860 και κατά άλλες μαρτυρίες στα 1886. Τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του είχε μήκος 10 μ. και πλάτος 4,5 μ. Εκτός από την αίθουσα διδασκαλίας υπήρχε, χωρισμένο με ξύλινο παραπέτασμα από αυτήν, ένα δωμάτιο στην ανατολική πλευρά του σχολείου που χρησίμευε για κατοικία του διδασκάλου. Αργότερα, στα 1910 περίπου έγινε μία επέκταση του διδακτηρίου κατά πλάτος. Έτσι απέκτησε τις διαστάσεις 10 Χ 7,5 μ.
Το 1950 φυτεύτηκαν δέντρα στην αυλή. Στις 15/3/1950 έγινε έλεγχος από μηχανικό του υπουργείου και εργολάβο και στις 26/3 άρχισε η επισκευή με τη συμμετοχή των χωρικών. Για την εργασία αυτή διατέθηκε πίστωση 15.000.000 δρχ. εκ του σχεδίου Μάρσαλ.
Στις 2/3/1953 άρχισε η επίστρωση της αυλής με τη συμμετοχή χωρικών, του δασκάλου και μαθητών και φυτεύτηκαν και άλλα δέντρα και φυτά. Στις 10/10/1954 έγινε επέκταση του σχολείου με προσθήκη αίθουσας 5 Χ 7μ.
Μέχρι το 1964 το σχολείο ήταν απερίφραχτο. Είχε μόνο ένα μικρό μαντρότοιχο προς τα νότια. Τη χρονιά αυτή περιφράχτηκε με μαντρότοιχο μέγιστου ύψους 1,5 μ.
Στα 1968 κτίστηκαν, όπως προέβλεπε σχετική μελέτη της Διευθύνσεως Τεχνικών Υπηρεσιών, ένα εστιατόριο διαστάσεων 5 Χ 5 μ. και ένα μαγειρείο 2 Χ 5 μ. στη δυτική πλευρά του διδακτηρίου.
Η εγκατάλειψη της υπαίθρου και η ανάγκη συνέχισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας των παιδιών στο Γυμνάσιο και Λύκειο οδήγησε αρχικά στη μετακίνηση κάποιων οικογενειών στη Βολισσό και στη συνέχεια τη μετεγκατάστασή τους στην πόλη της Χίου. Έτσι άρχισε η μείωση των μαθητών του σχολείου.
Το δημοτικό σχολείο συνέχισε τη λειτουργία του έως το έτος 1979. Την τελευταία χρονιά στο σχολείο διδάσκονταν 6 μαθητές.
Ο Εκπολιτιστικός και Μορφωτικός Σύλλογος Σιδηρούντας χρηματοδότησε το 1991 την επισκευή και εξοπλισμό του σχολείου για να μπορέσει να λειτουργήσει ως παραδοσιακό καφενείο – εστιατόριο, υπό τη διεύθυνση ιδιωτών. Το έργο αυτό βοήθησε να σταματήσει η ερήμωση του χωριού και λειτούργησε ως ένας τόπος συγκέντρωσης και ψυχαγωγίας τόσο των κατοίκων της Σιδηρούντας όσο και τρίτων επισκεπτών. Η λειτουργία του χώρου αυτού συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Κυριότερες πηγές άντλησης των παραπάνω στοιχείων είναι το «Χιακό Ημερολογιακό Βιβλίο», τόμος Α΄ (από 1949) του Δημοτικού σχολείου Σιδηρούντας, γραμμένο από δασκάλους του χωριού, που σώζεται και φυλάσσεται στο Ιστορικό Αρχείο μαζί με Βιβλίο Πιστοποιητικών Σπουδής από το 1915 και Μαθητολόγιο από το 1924, καθώς και έγγραφο που παραδόθηκε από την Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
Για να δείτε περισσότερες φωτογραφίες της Σιδηρούντας κάντε κλικ εδώ!
Νίκη Κοντού